Apple iPad Pro (2018) versus Samsung Galaxy Tab S4 versus Microsoft Surface Pro 6: Wat is de ideale high-end tablet?

Inleiding

Wie onderweg wil computeren kan natuurlijk een laptop aanschaffen, maar je kunt ook een tablet als mobiele computer overwegen. Die apparaten konden de beste laptops lang niet bijbenen voor wat betreft prestaties en functionaliteit. De nieuwste high-end tablets beloven dat te veranderen: sneller dan ooit en met dezelfde mogelijkheden als je laptop. Daarbij krijg je met een tablet ook nog allerlei andere features in een lichtere en dunnere formfactor. In deze vergelijking bekijken we de stand van zaken, aan de hand van drie high-end tablets op drie verschillende platformen: Android, iOS en Windows: de Apple iPad Pro (2018), de Samsung Galaxy Tab S4 en de Microsoft Surface Pro 6.

De tabletmarkt is de afgelopen jaren maar saai geworden. Leek het concept met de introductie vanaf de eerste iPad eindelijk door te breken, in de jaren daarna bleek de tablet eerder een plekje naast de laptop te hebben gekregen, in plaats dat hij de schootcomputer definitief kon verdringen. Per slot van rekening was een laptop toch krachtiger, waarbij de mogelijkheden van een dergelijk systeem zich ook door een uitgebreider aanbod aan applicaties en meer verbindings- en uitbreidingsmogelijkheden konden onderscheiden van de tablet. De laatste jaren bevindt de tabletmarkt zich dan ook in een rustig vaarwater - althans, zo lijkt het. De markt heeft zich geconsolideerd rondom drie platformen: Apple's iOS, Microsoft Windows en Google Android - al lijkt Chrome OS, eveneens van Google, een veelbelovende vierde kandidaat voor de tablets van de toekomst.

Complete computers

Nu mobiele processors steeds krachtiger worden en OS'en voor dit soort apparaten voorzien in multitask-mogelijkheden, ondersteuning voor randapparatuur en een uitgebreid app-aanbod, beloven de nieuwste high-end tablets een complete computerervaring te combineren met de eigenschappen van een tablet: dun, licht en gericht op aanrakingen. We namen dus de proef op de som: kunnen dit soort tablets je primaire computer voor onderweg zijn? Van ieder platform bespreken we de op papier meest geavanceerde courante tablet die beschikbaar is. Daarbij kijken we naar het ontwerp en de functionaliteit, de eigenschappen die de software met zich meebrengt, en uiteraard de prestaties van de ingebouwde hardware.

De oudste van het drietal is de Samsung Galaxy Tab S4, die inmiddels alweer bijna een jaar meegaat. Hoewel de tablet binnenkort wordt afgelost door de Tab S5e, is dat eigenlijk geen echte opvolger: het apparaat is gefocust op een wat goedkoper prijssegment. De Tab S4 is een onvervalste high-end tablet, met een voor Android-begrippen hoog prijskaartje van 649 euro. In verhouding tot de twee andere besproken tablets is de Tab S4 echter veruit het goedkoopst. Voor dat bedrag krijg je onder meer een fors amoled-scherm, Wacom-peninvoer en ingebakken ondersteuning voor desktopmodus Dex, die het apparaat dezelfde kwaliteiten moet meegeven als een normale computer.

Rauwe rekenkracht

Apple's afgelopen herfst gepresenteerde iPad Pro (2018) moet het hebben van een geheel vernieuwd ontwerp en rauwe rekenkracht. De gloednieuwe A12X Bionic-chip zou het apparaat volgens Apple dezelfde rekenkracht geven als een snelle laptop. Daarmee heb je volgens Apple zowel de mogelijkheden van een gewone computer, als features die je van een tablet verwacht, zoals gemakkelijke bediening via aanrakingen en ondersteuning voor peninvoer. In dit artikel bekijken we overigens de grootste versie met een schermdiagonaal van 12,9-inch. Deze tablet is als enige van het drietal verkrijgbaar in een kleinere uitvoering, met een schermdiagonaal van 11 inch. Daarvoor ben je minstens 900 euro kwijt, terwijl het grotere model vanaf 1119 euro beschikbaar is. Ons luxe testmodel met een riante 1 TB opslag en 4G kost liefst 2119 euro.

Bij al dat geweld van fabrikanten die we ook kennen als mobieltjesmakers, zouden we haast vergeten dat de maker van Windows nog steeds aan de omgekeerde weg timmert: het besturingssysteem dat we kennen van de pc, geschikt maken voor de tablet. Onder de naam 'Surface' is het ook hardware gaan produceren die de pc-bouwers moet wijzen hoe de ideale Windows-tablet er volgens Microsoft uitziet, waarvan de Surface Pro het paradepaardje vormt. Ook de nieuwe zesde versie is weer een strakke machine, ditmaal voor het eerst geheel in matzwart gestoken. Met de overstap naar een quadcore-cpu belooft het apparaat qua processorkracht een behoorlijke prestatiesprong te maken, in een poging de concurrentie voor te blijven. Bij deze pc in tabletvermomming passen prijzen die ook voor een high-end laptop gangbaar zijn: de startprijs voor een model met 128 GB opslag, 8 GB werkgeheugen en Core i5-processor is 1049 euro, voor de meest uitgebreide configuratie met 1 TB opslag, 16 GB werkgeheugen en Core i7 tel je 2449 euro neer. 'Ons' midrange-model met Core i5, 8 GB werkgeheugen en 256 GB opslag kost zo'n 1349 euro.

Apple iPad Pro 12,9 (2018)

In het kort

De iPad Pro is een indrukwekkend apparaat. Het beeldscherm is uitmuntend gekalibreerd, de tekenervaring is dankzij de hoge refreshrate en prettige pen het meest natuurlijk, en Apple's chipontwerpers maken met de A12X een statement van formaat: een zuinige passief gekoelde SoC die qua performance zonder problemen meekomt met een rappe laptop. Helaas vormt Apple's gesloten software op dit moment een rem op alle mogelijkheden die daarmee in het verschiet liggen. Voor nu kan de iPad Pro daarmee voor bepaalde taken een zeer goede keus zijn, maar in andere gevallen schiet hij tekort.

iOS heeft onhandige ingebouwde beperkingen die een rem vormen op professioneel gebruik

Behuizing heeft neiging tot doorbuigen; kan door grote camerabobbel sowieso niet platliggen

Te weinig aansluitingen

App-aanbod is completer dan bij Android, en meer gericht op touch dan bij Windows

Uitstekend beeldscherm met ondersteuning voor breed kleurbereik, goed kleurbeheer en uitmuntende kalibratie

Zeer snelle hardware (zeker voor een passief gekoelde en erg dunne tablet)

Natuurlijke tekenervaring dankzij fijne pen: ligt prettig in de hand, biedt goede feedback mede dankzij 120 Hz-refreshrate

Samsung Galaxy Tab S4

In het kort

Met zijn kleinere formaat, afgeronde hoeken en langwerpigere scherm oogt de Tab S4 wat meer 'consumentenachtig'. Het uiterlijk sluit in dit geval aan bij de gebruiksmogelijkheden: door het minder uitgebreide app-ecosysteem kun je als veeleisende professional beter voor een van de andere tablets gaan. Ook de prestaties liggen duidelijk op een lager niveau, waarbij Samsung wat betreft werk- en opslaggeheugen onnodig zuinig is geweest. Niettemin is de Galaxy Tab S4 een van de beste Android-tablets op de markt. Als digitaal tekenblok is de Galaxy Tab S4 ook geslaagd. Het fraaie amoled-scherm met hdr-ondersteuning en de lange accuduur bij video maken hem ook een prima keus voor contentconsumptie.

Android op softwaregebied beperkt, de toevoegingen van Samsung als 'Dex' en 'Air Command' ten spijt

Verouderde, weinig krachtige hardware in vergelijking met high-end tablets voor Windows en iOS; zuinige geheugenconfiguratie

Pen voelt wat goedkoop aan, geen goede opbergmogelijkheid

Schermhelderheid valt tegen...

...kalibratie is goed, contrast uitstekend, ondersteuning voor breed kleurbereik en (als enige) HDR-weergave

Lange accuduur bij video kijken

In verhouding relatief betaalbaar

MS. Surface Pro 6

In het kort

De Surface Pro 6 is het meest veelzijdige apparaat van de drie, als het aankomt op de mogelijkheden om hem te verbinden met allerhande randapparatuur en gebruik te maken van krachtige (zakelijke) applicaties. Hoewel Windows 10 zich als besturingssysteem voor tablets nog steeds blijft verbeteren, haalt de ervaring het nog niet bij die van de Tab S4 en zeker niet die van de iPad Pro: de interface voelt minder 'af' en het aantal touch-geoptimaliseerde apps is lager. Specifiek voor de Surface Pro 6 hebben we voor de volgende iteratie nog een beter scherm en een usb-c aansluiting op het verlanglijstje staan.

Schermkalibratie had beter gekund; geen ondersteuning voor breed kleurbereik, niet eens 100 procent sRGB

Nog steeds geen usb-c of Thunderbolt

Touch-interface Windows werkt minder prettig dan iOS of Android...

...wel ontzettend veel software beschikbaar, die bovendien krachtiger kan zijn in verhouding tot Android/iOS-apps

Fijne pen, zeker voor het maken van aantekeningen

Prestatieniveau flink opgehoogd dankzij Kaby Lake-R (al is de iPad Pro inmiddels vrijwel net zo snel in synthetische tests)

Geïntegreerde kickstand, fijne toetsenbordhoes en muisondersteuning maken het een echte laptopvervanger

Behuizing

Nu ook in deze categorie producten de schermranden steeds smaller worden, hebben alle drie de fabrikanten de rand van hun nieuwste tablets leeggemaakt. De iPad Pro heeft met 9 mm de smalste schermranden, de Galaxy Tab S4 volgt met 11 mm, terwijl de Surface Pro 6 - de recentste van het stel - met 16 mm de breedste bezels heeft.

Dat knoppen en andere zichtbare elementen op de rand ontbreken, wil niet zeggen dat er onder het oppervlak van de schermrand niet van alles schuilgaat. Alle drie hebben op die plek uiteraard een frontcamera, bij de iPad hetzelfde exemplaar dat in recente iPhones wordt toegepast. Daarnaast zitten bij de iPad Pro en de Surface Pro 6 infraroodcamera's voor gezichtsherkenning. Bij de Galaxy Tab S4 zit naast de webcam een irisscanner verwerkt. Van alle methoden om je apparaat biometrisch te ontgrendelen is dat wel een van de minst handige, omdat de positie van het apparaat erg nauw luistert, je geen bril of contactlenzen kan gebruiken en de herkenning altijd met de hand moet worden gestart. De automatisch activerende gezichtsherkenning op de beide concurrenten functioneert in praktijk een stuk sneller en beter, ook in landschapsmodus. De iPad wijst zijn infraroodsensor aan met een pijl als hem bij het inloggen onverhoopt met je hand blokkeert, wat al snel kan gebeuren omdat hij in de korte kant is verwerkt.

iPad Pro: Superplat aluminium

In de hand voelen de tablets toch duidelijk anders aan. Dat heeft allereerst te maken met het formaat en de verhouding van het scherm, maar ook met het materiaalgebruik en de vorm van de behuizing. Om met de iPad Pro te beginnen: Apple kiest nog altijd voor zilvergrijs aluminum, onderbroken door brede, plastic antennelijnen zoals we ze eerder op de iPhone 7 zagen. Het metaal voelt luxe aan, maar geleidt de warmte wel erg goed. Zet je de iPad flink aan het werk, dan voel je hem ook aan alle zijkanten opwarmen, waarbij de voornaamste hotspot zich onder het bekende appeltje bevindt.

Ten opzichte van de vorige iPad Pro zijn de hoeken sterker afgerond, maar lopen de zijkanten nu recht af. Apple heeft de overgang goed afgerond, zodat de tablet niet in de hand snijdt. Het 12,9 inch scherm van de iPad Pro is in oppervlak het grootste van de drie, maar tegelijk is de tablet met 5,9 mm het dunst. Ook het gewicht is met 633 gram licht voor een tablet van dit formaat. Daardoor laat de tablet zich prettig hanteren, maar het roept vragen op over de stevigheid van de constructie. Online zijn klachten te lezen over een lichte buiging in het apparaat. Volgens Apple is dat een normaal gevolg van het productieproces, die geen invloed heeft op de werking. Ook 'onze' iPad Pro blijkt bij nadere beschouwing niet helemaal kaarsrecht. Dat vinden we ondanks de sussende woorden van Apple toch niet helemaal passen bij een luxeproduct van dit kaliber. Ook al is je tablet wél recht, dan kun je hem nog niet helemaal plat op tafel leggen. Oorzaak is de nogal uitstekende achtercamera.

Apple heeft het speakersysteem van de iPad Pro opnieuw ontworpen, wat aldus de fabrikant resulteert in een 'filmische audioervaring'. In de bioscoop wanen we ons nog niet, maar voor een flinterdunne tablet klinkt de iPad Pro heel erg goed, beduidend beter dan de andere twee apparaten in deze vergelijking. De speakers hebben een veel vollere klank, met meer detail in hoge tonen en een opvallend goede laagweergave voor een tablet - de bas is zo goed aanwezig dat het hele apparaat voelbaar trilt op een hoger volume. Het geluid gaat ook nog eens behoorlijk hard.

Surface Pro 6: Strak en zakelijk

Microsoft's Surface Pro 6 maakt een strakkere, zakelijkere indruk. De hoeken zijn minder afgerond dan bij de concurrentie en de overgang tussen de iets toelopende zijkant is scherper. Dat heeft er ook mee te maken dat de zijkant rondom een sleuf bevat, waardoor de hitte van de ingebouwde hardware kan ontsnappen. Tevens zijn er uitsparingen om de geïntegreerde kickstand makkelijk te kunnen uitklappen. Die laat zich traploos verstellen en blijft in dichtgeklapte toestand magnetisch 'plakken' aan de behuizing.

Hoewel de fabrikant de buitenkant geheel van het lichte magnesium heeft gemaakt, is het apparaat met 770 gram ook de zwaarste van het drietal. Vooral in één hand kun je het verschil met de iPad Pro al na korte tijd duidelijk merken. Nieuw voor de zesde Surface Pro is de matzwarte kleur. Die is gelukkig niet het resultaat van een dun laagje verf, maar is door-en-door verwerkt in het metaal. Het magnesium voelt qua textuur minder 'metaalachtig' aan dan aluminium, maar geleidt de warmte minder goed. Zodoende voel je het hele apparaat bij stevig gebruik minder opwarmen; de hotspot blijft vooral beperkt tot de ruimte tussen het Windows-logo en de onderkant.

In tegenstelling tot bij de tablets van Samsung en Apple zitten de speakers bij Microsoft vooraan in de zijranden weggewerkt, waarbij er ook maar twee in plaats van vier luidsprekers aanwezig zijn. Daardoor kun je dit apparaat 'verkeerd om' vasthouden voor een goede stereoweergave, waar de andere twee de weergave dankzij de speakers automatisch kunnen aanpassen aan de oriëntatie. In de 'juiste' oriëntatie, landscape met de aansluitingen rechts, is het stereobeeld vergelijkbaar met dat van de andere tablets. De klank valt helaas een beetje tegen, met weinig bas en wat ongelijkmatige weergave van hoge tonen.

Galaxy Tab S4: Glazen sandwich

De Samsung Galaxy Tab S4 onderscheidt zich qua bouw duidelijk van de concurrentie. De tablet is veruit de kleinste van het stel, en weegt met 482 gram ook stukken minder. Het Koreaanse merk heeft er niet voor gekozen om de hele tablet van metaal te maken. Net als bij de Galaxy-smartphones van het merk bestaat de constructie uit glasplaten aan beide kanten, met een afgerond metalen frame ertussenin. Door de afgeronde zijkanten, die netjes aansluiten op voor- en achterkant, ligt de tablet lekker in de hand.

Hoewel het glas aan de achterkant er in eerste instantie luxe uitziet, wordt het design binnen de kortste keren versjteerd door vette vegen, waar je die op de andere twee tablets nauwelijks terugziet. Daarbij zal metaal waarschijnlijk resistenter zijn tegen vallen of stoten, ook al heeft Samsung ook aan de achterkant Gorilla Glass 3 gebruikt. Wel geleidt het glas hitte slechter, waardoor de tablet minder snel warm aanvoelt. De hotspot die er zit, bevindt zich bovendien aan de bovenkant, waar je de tablet in portretmodus niet vast hebt. De achtercamera steekt net een halve millimeter uit de behuizing. Dat is plat op tafel nauwelijks merkbaar.

De vier speakers van de Galaxy Tab S4 zitten net als bij de iPad Pro in de zijranden verwerkt. Zo goed als bij de iPad klinkt het geluid echter zeker niet. In vergelijking met de Surface Pro 6 klinken hoge tonen wel beter. Net als bij de andere twee is het stereobeeld bovendien lekker wijd. Wel moet je bij de Galaxy Tab goed opletten dat je de openingen niet afdekt, want dat gebeurt nogal snel.

Aansluitingen en accessoires

De Lightning-aansluiting van de vorige iPad Pro heeft plaatsgemaakt voor een usb type-c connector op de nieuwe versie, waarmee de aansluiting meer mogelijkheden heeft gekregen. Zo kunnen er nu 5K-beeldschermen en usb-randapparatuur worden aangesloten, waarbij de iPad die apparatuur ook stroom kan leveren of juist kan worden opgeladen. Gelet op de focus van het apparaat is evengoed jammer, dat er niet meer dan één aansluiting aanwezig is - zeker omdat Apple de losse hoofdtelefoonaansluiting heeft verwijderd. Ook het uitbreiden van de opslag is er niet bij.

Ook de Galaxy Tab S4 biedt niet veel fysieke aansluitpoorten, al is er naast de usb-c poort wel nog steeds een 3,5 mm-hoofdtelefoonaansluiting aanwezig. Ten opzichte van de Tab S3 zijn de mogelijkheden van de usb-poort uitgebreider geworden, waarbij je bijvoorbeeld externe beeldschermen of randapparatuur kunt aansluiten. Via het uitprikbare laatje aan de zijkant kun je bij deze tablet een microSD-kaartje toevoegen om de opslag uit te breiden.

Bij de Surface Pro 6 treffen we veel meer poorten. Zonder dat je dongeltjes of accessoires nodig hebt, heeft het systeem al een klassieke usb-a poort, een mini-DP-aansluiting en een hoofdtelefoonaansluiting beschikbaar. Onder de kickstand tref je een sleuf voor een microSD-kaartje. Een multifunctionele usb-c poort is helaas afwezig. Volgens Microsoft zou een dergelijke poort vooralsnog minder relevant zijn voor de zakelijke omgevingen waarin het apparaat vaker wordt ingezet. Gelukkig kun je de propriëtaire Surface Connect-poort, die ook dient voor opladen, middels een verloopstekkertje ombouwen tot een usb-c aansluiting.

Accessoires

Als meest high-end tablets in de line-up van hun fabrikanten, kunnen alle drie de besproken tablets worden uitgerust met allerhande accessoires. Alle drie zijn gericht op gebruik met een actieve pen en bij twee fabrikanten vinden we hem ook al in de doos. Meer over het schrijfinstrument vind je op de pagina 'Beeldscherm'.

Zowel de Surface Pro 6 als de iPad Pro en de Tab S4 kunnen worden uitgerust met een toetsenbordcover die door de fabrikant zelf wordt gemaakt. De constructie verschilt: bij de Surface Pro 6 is de 'Type Cover' een vlakke plaat die je tegen het scherm vouwt. Deze tablet heeft immers van zichzelf al een kickstand om hem rechtop te houden. De hoes wordt magnetisch bevestigd aan de pogo-connector aan de zijkant. Bescherming voor de achterkant van de tablet biedt hij niet, maar in andere opzichten werkt de Type Cover wat ons betreft het prettigst. De toetsen hebben een prettige aanslag en de lay-out is niet te krap. Bovendien integreert Microsoft als enige een touchpad aan de voorzijde. De cover is bekleed met prettig zacht alcantara.

Bij de boekvormige 'Smart Keyboard Folio'-hoes van de iPad Pro 'plakt' de ene kant van de hoes magnetisch aan de achterkant van de tablet. Dat blijft verbazend goed zitten, hoewel we er niet op zouden vertrouwen dat het geheel bij hele wilde bewegingen blijft zitten. De buitenkant van de hoes is bekleed met een rubberachtig materiaal, evenals het vouwbare gedeelte binnenin, waarbij je de iPad Pro in twee standen kunt neerzetten. Het toetsengedeelte wordt afgedekt door een dunne laag stof. Helaas tikt het niet echt lekker: de aanslag is erg ondiep en voelt wat onduidelijk, waarbij de spatiebalk alle kanten op zwiebert door gebrekkige stabilisatie. We missen ook een trackpad of touchpad, al heeft dat ook met de beperkingen van het besturingssysteem te maken.

Ook het 'Book Cover Keyboard' van Samsung is zoals de naam al zegt een hoesje in boekvorm, maar bij de hoes van Samsung klik je de tablet rondom vast in een plastic gedeelte. Dat ziet er wat minder strak uit dan bij Apple, maar is wel praktisch, tenzij je de tablet vaak uit de hoes wilt halen. De buitenkant is bekleed met een synthetisch materiaal met een prettige textuur. De pogo-connector van het toetsengedeelte zit in de gleuf verwerkt, waarin je de Tab S4 neerzet als je gaat typen. Een slimme constructie, maar je kunt daardoor de stand van het scherm niet wijzigen. De aanslag van het toetsenbord voelt prettig aan, met relatief veel travel en een duidelijke feedback. Probleem bij dit exemplaar is vooral de layout. De toetsjes aan de rechterkant, zoals 'Enter', 'Backspace' en de aanhalingstekens, vallen onprettig klein uit. We missen ook een touchpad. Als enige bevat het Book Cover Keyboard een lusje voor de bijbehorende pen. Dat had gerust wat meer mogen klemmen, want bij ons viel het schrijfinstrument om de haverklap op de vloer.

Software

Op het vlak van de software volgt elk apparaat zijn eigen benadering. De iPad Pro draait iOS, de Galaxy Tab S4 maakt gebruik van Android, terwijl de Microsoft Surface Pro 6 uiteraard Windows 10 draait. Die systemen hebben elk hun eigen voor- en nadelen als het aankomt op het software-aanbod, de interface en de gebruiksmogelijkheden. Het OS bepaalt dus in belangrijke mate in hoeverre een van de drie tablets voor jouw gebruiksdoel geschikt zal zijn. Alle drie de tablets kunnen worden aangesloten op een extern beeldscherm en randapparatuur, waarmee meer mogelijkheden beschikbaar komen. De mogelijkheden om extra hardware aan te sluiten en de praktische implementatie, zoals de weergave op een externe monitor, verschillen echter behoorlijk.

iPad Pro: iOS 12

Apple heeft met iOS een sterke troef in handen voor tabletgebruikers. Waar Android je nogal eens apps voorschotelt die eigenlijk voor de smartphone zijn bedoeld, en Windows je juist programma's biedt die beter werken op een desktop of laptop, zien we bij iOS meer apps die goed gebruik kunnen maken van de extra mogelijkheden die een tablet je biedt en tegelijk ook een goede ervaring bieden voor het grotere aanraakscherm. Sommige apps zijn qua featureset zelfs al even compleet als de desktopvariant die voor Windows wordt geleverd. De makers van AutoCAD en Photoshop hebben aangekondigd dat er in 2019 feature-complete versies van die apps zullen verschijnen voor het apparaat. Over andere veelgebruikte creatieve programma's als Illustrator en Lightroom is men nog stil en ook een video-editor die kan wedijveren met de uitgebreide programma's voor Windows of MacOS ontbreekt. De multitasking-mogelijkheden van de iPad Pro zijn ook beperkter dan bij een traditionele venstergebaseerde window manager. Naast een weergave van een tweede app als een soort zwevende 'widget' kunnen twee apps in 50/50 of 75/25-verhoudingen worden vertoond, en dat is het wel zo'n beetje.

De iPad Pro laat zich in principe direct aansluiten op een usb-c beeldscherm; via een verloopje zoals Apple's eigen 'USB-C naar digitale AV multipoort adapter' kun je ook verbinden met een andere monitor. Let wel even op de resolutie van het scherm: een 4K-monitor via die adapter aansluiten werkt slechts op 30 fps. In principe zijn zelfs schermen tot 5K mogelijk en ook is de iPad de enige van het drietal die doorvoer van HDR10-signalen naar een extern beeldscherm ondersteunt. Ook als je al een scherm met usb-c hebt, moet je wellicht nog naar de winkel. De meegeleverde usb-c kabel in de doos is niet geschikt voor beelddoorvoer. Dat is een beetje flauw, al krijg je soms al een geschikte kabel bij je scherm. Wanneer je de verbinding hebt gelegd, blijven de mogelijkheden vooralsnog beperkt. Het externe scherm toont in de meeste gevallen slechts een gekloonde weergave van het iPad-scherm. Enkele apps bieden al een 'second screen experience', zoals Apple het aanduidt, waarbij de tweede monitor voor iets anders wordt gebruikt. Zo vertoont iMovie standaard een preview van je film op groot scherm. Diverse ontwikkelaars hebben plannen om tweedescherm-functionaliteit toe te voegen.

Hoewel de iPad Pro gebruik kan maken van een toetsenbord dat je via usb of Bluetooth kunt aansluiten, geldt datzelfde niet voor een externe muis of trackpad. Dat maakt de ervaring met een iPad toch heel anders dan met een 'echte' pc met virtuele aanwijspijl. Al voor een simpele taak als het selecteren van een stuk tekst houden we graag een muis ter beschikking. Met de iPad Pro verloopt het selecteren van tekst in vergelijking relatief omslachtig, zelfs als je de pen gebruikt. Het gebrek aan een muis vormt ook een beperking voor wat je met een tweede scherm zou kunnen doen. De meeste monitoren hebben zelf immers geen touch-functionaliteit. Ook andere externe randapparatuur functioneert niet zomaar, waaronder opmerkelijk genoeg ook opslagapparaten. Plug je een stick of kaartlezer in, dan kun je die niet zoals onder Windows en Android via een bestandsbeheerder openen. Soms kan een toepassing de bestanden zelf alsnog benaderen vanaf het opslagapparaat, maar als dat niet zo is, heb je pech. Het gebrek aan toegang tot het bestandssysteem is inherent aan iOS, maar zeker bij deze iPad voor professionals vormt het een onhandige beperking.

Voor sommige doeleinden zal de iPad Pro kortom goed voldoen, terwijl hij op andere gebieden duidelijk tekortschiet. Het zou goed kunnen dat Apple de missende functionaliteit de komende jaren alsnog gaat toevoegen aan iOS. Omdat de fabrikant zijn apparaten jarenlang blijft voorzien van nieuwe updates en de hardware van de iPad Pro krachtig is, ligt het in lijn der verwachting dat de iPad Pro daarvan gaat profiteren. Voor nu heb je daar echter niet veel aan.

Galaxy Tab S4: Android 8.1

Samsung maakt gebruik van Android, dat tegenvalt als het aankomt op apps die specifiek op tabletgebruikers zijn gericht. Veel apps zijn in feite opgeschaalde versies van een smartphone-equivalent, waardoor de interface niet optimaal gebruikmaakt van het grote scherm. Van apps die voor de desktop en soms al voor de iPad in uitgebreide versie beschikbaar zijn, is voor de Galaxy Tab S4 alleen een versimpelde variant beschikbaar. Dat maakt de Galaxy Tab S4 op voorhand geschikter voor mediaconsumptie en het maken van simpele notities en tekeningen, dan voor gevorderde gebruikers die aan de slag willen gaan met specifieke software.

Als basis dient nog steeds Android 8.1 Oreo. Vermoedelijk komt Samsung ergens dit jaar met een update naar versie 9.0 Pie, inmiddels toch al meer dan een halfjaar oud. De updateperiode loopt tot medio 2020, maar of nog nieuwe major-versies zullen volgen is ongewis. Vooralsnog is de Tab S4 uitgerust met dezelfde herkenbare TouchWiz-interface als andere Samsung-tablets en -smartphones, die echter wel behoorlijk afwijkt van de rest van Android. Menu's, de notificatiebalk en het startscherm zien er echt anders uit dan op een ongeskinde versie. Er zijn diverse extra features aanwezig zoals de beveiligingssoftware Knox, evenals Samsungs eigen virtuele assistent Bixby, die je met Bixby Home, Vision, Reminder en Voice op allerlei manieren kan assisteren bij diverse taken. Daarbij treffen we een grote hoeveelheid meegeleverde apps, die niet zelden een duplicaat zijn voor al door Google meegeleverde apps. Van de galerij tot aan de contacten-app, het mailprogramma of de agenda, Samsung heeft er eigen alternatieven voor ontwikkeld. Het nut daarvan is wat twijfelachtig als je al in het Google-ecosysteem zit. De zelfgemaakte apps vormen qua stijl wel meer een eenheid met de rest van TouchWiz.

Het app-aanbod mag gering uitvallen, maar Samsung heeft de tablet wel zelf een hoop extra softwaretrucjes meegegeven. Zo kun je in combinatie met de pen gebruikmaken van 'Air Command', een zwevend menuutje dat automatisch tevoorschijn komt wanneer je de pen in de richting van het scherm beweegt. Daarmee kun je snel veelgebruikte apps openen of een notitie maken in het zelfontwikkelde notitieprogramma. Handig is ook de mogelijkheid om woorden automatisch te vertalen door er kort met de pen boven te zweven.

Wellicht de grootste toevoeging die Samsung heeft aangebracht is 'Samsung Dex', een desktopweergave die lijkt op die van een pc: een bureaublad met iconen, taakbalk met geopende toepassingen en weergave van apps in vensters. Je kunt Dex vertonen op een groter beeldscherm, bijvoorbeeld met de 'Dex Cable' (een usb-c naar hdmi-adapter die Samsung als accessoire verkoopt), maar het hoeft niet: het Dex-scherm kan ook op de tablet zelf worden vertoond. Dex op beide schermen tegelijk laten zien kan dan weer niet. Dat is jammer, want zoals we op de pc (en iPad) zien, is het juist handig om een groter scherm te kunnen gebruiken voor multitasking. In principe werkt Dex met alle Android-apps samen, maar niet altijd even goed. Zo kwamen we een aantal programma's tegen waarvan het venster zich niet liet vergroten of verkleinen, bijvoorbeeld Discord en iHeartRadio. Daarbij moet je er rekening mee houden dat Android-apps zichzelf afsluiten bij het opstarten van Dex, aldus de waarschuwing die steevast in beeld komt, al kwamen we in praktijk geen problemen van die aard tegen. In tegenstelling tot bij de iPad Pro is het bij Samsung Dex wel mogelijk om een (Bluetooth-)muis te gebruiken. Echt uitgebreide ondersteuning voor randapparatuur is er niet; een usb-stick of kaartlezer gebruiken lukt nog wel, maar een apparaat dat een losse driver nodig heeft werkt vaak niet.

Microsoft Surface Pro 6: Windows 10

Waar Android-tablets te kampen hebben met apps die vooral geschikt zijn voor een smartphone, zit Windows 10 met een uitgebreid aanbod aan applicaties gericht op desktopgebruik. Hoewel Windows-applicaties zich tegenwoordig beter laten opschalen, blijven die apps niet echt geoptimaliseerd voor aanraakbesturing. Kun je daarmee leven, dan heeft Windows 10 veruit het grootste aanbod van apps, waaronder ook veel volwassen en zeer uitgebreide programma's die expliciet gericht zijn op professioneel gebruik. Het feit dat bij sommige toekomstige iPad-apps wordt geschermd met 'feature-pariteit' met de desktopvariant, geeft al aan welke programma's op dit moment nog altijd het uitgebreidste zijn.

De vraag is in hoeverre Microsoft erin is geslaagd om op die zakelijke en desktopgerichte fundering een interface te bouwen die goed werkt voor tabletgebruik. Ook na jaren van ontwikkeling scoort Windows 10 op dat vlak toch nog altijd niet zo goed als Android en iOS. Weliswaar zijn onderdelen als het startscherm goed geoptimaliseerd voor aanrakingen, zeker als je de tabletmodus activeert, maar voor veel taken word je alsnog teruggeworpen in een omgeving die soms al decennia zo bestaat, met her en der wat grotere knoppen en meer ruimte om de tekst. Een ander voorbeeld van een tegenvaller is het schermtoetsenbord, dat ondanks het grote formaat geen ruimte biedt aan losse cijfertoetsen. Onhandig is vooral dat het toetsenbord vóór een tekstvak kan schuiven, waardoor je niet meer ziet waar je aan het typen bent. De animaties in het startscherm verlopen te vaak niet goed vloeiend en soms vertonen overgangen vreemde visuele kuren als geflikker tussen twee vensters.

Toch biedt Windows 10 ook genoeg voordelen, zolang je door de soms wat onaf voelende interface heen kunt kijken. Zo wordt het OS regelmatig bijgewerkt met nieuwe features die bovendien voor de Surface Pro 6 beschikbaar blijven komen. Dat is met Android-tablets vaak wel anders. Doordat je met de Surface Pro 6 een apparaat koopt van de besturingssystemenmaker zelf, blijft het apparaat gevrijwaard van allerlei onnodige extra's en reclame die je vaak terugvindt op Windows-machines van oem's. De enige toevoeging op het startscherm is een 'Surface-app' met daarin enkele instellingen voor onder meer de pen.

Windows biedt bovendien functionaliteit die iOS en Samsung's Dex-stand nog niet bieden, zoals het gebruik van meerdere gescheiden gebruikersaccounts. De mogelijkheden voor het aansluiten van andere apparatuur zijn in verhouding tot de andere twee tablets enorm en de desktopweergave vormt een van de standaard werkomgevingen voor het systeem, zonder de typische beperkingen bij het aansluiten van externe beeldschermen waarmee je bij de iPad Pro en Galaxy Tab S4 moet leven. Muis en toetsenbord worden uiteraard ondersteund en werken ook nog eens goed. Voor haast ieder mogelijk (usb-)apparaat dat je zou willen aansluiten op deze tablet is wel een driver beschikbaar om hem aan de praat te krijgen. De enige beperking bij dit apparaat wordt gevormd door de relatief kleine hoeveelheid aansluitingen op de zijkanten ten opzichte van een 'normale' pc, waaronder helaas dus geen moderne usb-c poort of Thunderbolt-ondersteuning.

Beeldscherm en pen

De eigenschappen van het beeldscherm verschillen bij dit drietal behoorlijk. Zo kiezen Apple en Microsoft voor een lcd, waar Samsung een Super Amoled-paneel uit eigen stal inbouwt. De schermen onderscheiden zich voorts op gebieden als schermverhouding, resolutie, verversingsfrequentie en kleurbereik. We hebben de belangrijkste eigenschappen hieronder even op een rijtje gezet.

Eigenschappen scherm	Apple iPad Pro 12,9 (2018)	Microsoft Surface Pro 6	Samsung Galaxy Tab S4
Schermdiagonaal	12,9 inch	12,3 inch	10,5 inch
Schermverhouding	4:3	3:2	16:10
Resolutie	2732 x 2048	2736 x 1824	2560 x 2600
Pixeldichtheid (pixelindeling)	265 ppi (RGB)	267 ppi (RGB)	288 ppi (RGB)
Schermtechniek (soort LCD-paneel)	LCD (IPS)	LCD (IPS)	Super Amoled (n.v.t.)
Verversingsfrequentie	120 Hz	60 Hz	60 Hz
HDR	-	-	HDR10

Hoewel schermformaat en resolutie uiteenlopen, zijn alle drie de schermen ongeveer even scherp en daarmee prettig afleesbaar. Samsung kiest met 16:10 een duidelijk langwerpiger verhouding. Voor het bekijken van films en series is dat een fijnere verhouding; voor contentcreation en productiviteit prefereren we juist meer ruimte in de hoogte, zoals bij de concurrenten. Waar Samsung's amoled-schermen voor smartphones een Pentile-subpixelindeling hebben, met twee subpixels per pixel, telt het scherm van de Tab S4 er zoals gebruikelijk drie. Het scherm van Samsung is als enige geschikt voor de weergave van hdr-beeldmateriaal. Daarbij betaalt het hogere contrast van een amoled-scherm zich uit. Uniek aan het paneel van de iPad is dan weer de 120 Hz-refreshrate. Daardoor verlopen de animaties bij het navigeren door de interface zichtbaar vloeiender. De verdubbeling in aantal beelden per seconde pakt ook positief uit bij het tekenen op het scherm met behulp van de pen.

Alle drie met actieve pen

Zowel de iPad Pro als de Microsoft Surface 6 en Samsung Galaxy Tab S4 zijn voorbereid voor peninvoer. Daarmee kun je het apparaat gaan gebruiken als digitaal schetsblok. Alleen bij de Samsung Galaxy Tab S4 vinden we de pen ook daadwerkelijk in de doos. Bij Microsoft en Apple moet je de 'Surface Pen' of 'Apple Pencil' eerst los aanschaffen voor respectievelijk 110 en 100 euro. We begrijpen dat niet iedereen die deze apparaten koopt een pen zal gaan gebruiken. Tegelijkertijd is het wel wat vreemd om bij een tablet van dit bedrag alsnog een extra aanschaf te moeten doen als je dat wel wil, vooral omdat de Pen en Pencil expliciet worden benoemd in de marketing van beide fabrikanten.

Bij alle drie de pennen gaat het om een actief exemplaar, dat zowel drukgevoelig als kantelgevoelig is. Dat leidt tot een nauwkeurige registratie. Druk je harder, dan komt er een dikkere lijn op het digitale canvas, terwijl er een bredere lijn kan ontstaan wanneer je de pen schuin houdt - net als bij een echt potlood of markeerstift. We hebben de belangrijkste eigenschappen van iedere pen hieronder naast elkaar gezet. Vervolgens bespreken we iedere pen kort apart.

Eigenschappen pen	Apple iPad Pro 12,9 (2018)	Microsoft Surface Pro 6	Samsung Galaxy Tab S4
Naam pen	Apple Pencil (2nd gen)	Surface Pen	S-Pen (Tab S4)
Meegeleverd?	-	-	Ja
Technologie	Eigen	N-trig	Wacom
Aantal drukniveau's	N.B.	4096	4096
Lengte	15,8 cm	14,5 cm	14 cm
Gewicht	17,8 g	20,6 g	8,8 g
Aantal knoppen	1 (duimknop, virtueel)	2 (duimknop + 'gum')	1 (duimknop)
Soort accu	Ingebouwd	AAAA-batterij	-

De Apple Pencil 2 is van de drie tekengereedschappen duidelijk het langst. Dat moet je prettig vinden; in verhouding met de andere twee kan de Pencil soms wat topzwaar aanvoelen. Met versie twee heeft Apple zowat alle belangrijke kritiekpunten van de originele Apple Pencil opgelost. Zo kun je de pen nu stevig magnetisch bevestigen aan de tablet, waarbij de pen dan meteen draadloos wordt opgeladen. Door de inkeping in de behuizing heb je net even wat meer grip en blijft de Pencil niet doorrollen als je hem onverhoopt laat vallen. Ook een knop is nu aanwezig, zij het virtueel. Door tweemaal te tikken op het onderste gedeelte van de pen, maakt niet uit waar, wissel je tussen tekengereedschappen. De punt van de Pencil is duidelijk dikker dan die van de andere twee pennen. Toch kun je zeer precies tekenen, want het instrument heeft zo goed als geen last van parallax (lijnen lijken precies vanuit de punt te komen, in plaats van net daarnaast). Ook de 120 Hz-refreshrate van het scherm waardoor lijnen merkbaar sneller verschijnen, draagt bij aan de zeer goede tekenervaring. Ten opzichte van de Galaxy Tab S4 en vooral de Surface Pro 6 is de feedback wat stroever, maar voor tekenen is dat eigenlijk wel fijn. Je schiet zo niet te ver door.

De dikste pen is het Surface-exemplaar dat aan de gelijknamige tablet toebehoort. Met 20,6 gram is deze pen ook het gewichtigst, al is de gewichtsverdeling goed getroffen. Net als bij de iPad Pro kun je de van metaal gemaakte pen magnetisch aan de tablet bevestigen, maar de verbinding met de Surface Pro 6 zit minder goed vast. Bovendien moet je de pen op dezelfde plek vastmaken als het toetsenbord. Ten opzichte van de andere twee pennen telt de Surface Pen een extra knop: naast de duimknop nog een knop tegenover de punt, met een lekker clicky gevoel, net als bij een echte pen. De knop dient meteen ook als 'gum', waarbij de feedback precies goed is getroffen. De pen zelf heeft een nogal gladde feedback. Dat kan deels het gevolg zijn van de standaard gemonteerde penpunt - die kun je uiteraard verwisselen - maar ook het schermoppervlak van de Surface Pro 6 voelt net wat gladder aan dan dat van de iPad Pro en de Galaxy Tab S4. Voor schrijven is de vloeiende beweging prettig, voor tekenen wat ons betreft iets minder, omdat je sneller uitschiet. In verhouding met de Apple Pencil is de palm rejection bij de Surface Pen beter, omdat het invoerapparaat van Microsoft het ook registreert als de pen in de buurt van het scherm komt. Dat kan de Pencil niet.

In verhouding met de gewichtige metalen pennen van de concurrentie voelt de S-Pen van Samsung haast aan als speelgoed. Het relatief dunne pennetje is gemaakt van glimmend plastic. Dat maakt toch een wat minder hoogwaardige indruk, evenals het geringe gewicht van slechts 9 g. Oorzaak is overigens niet alleen de lichte constructie: doordat de Galaxy Tab S4 gebruikmaakt van Wacom-technologie, is een ingebouwde accu niet nodig. Door de electro-magnetic resonance-techniek (EMR) van de fabrikant werkt de registratie ook al wanneer je de pen enkele centimeters boven het scherm houdt. Daarmee worden Samsungs softwaretrucjes als 'Air Command' mogelijk gemaakt. De S-Pen telt één duimknop die wat aan de hoge kant is geplaatst, waarmee je standaard de 'gum' bedient. De punt van de pen is het dunst van het hele drietal. Toch hebben we niet de indruk dat de registratie ook het nauwkeurigst verloopt; af en toe had de pen met de kleinste beweging wat moeite. De feedback komt het meest overeen met die van de Surface Pro 6, zij het dat het tekenen met de S-Pen iets minder glad aanvoelt. Helaas is er geen goede manier om de S-Pen makkelijk mee te nemen. Een bevestigingsmogelijkheid aan de tablet is er niet en ook de lus van het toetsenbordhoesje voldoet zoals gezegd niet helemaal.

Testresultaten beeldscherm: Helderheid en contrast

Zoals gebruikelijk hebben we de schermen doorgemeten met de X-Rite i1 Display Pro colorimeter in combinatie met de SpectraCal CalMAN 2018 analysesoftware. In de onderstaande reeks grafieken is de iPad Pro te herkennen aan een rode balk. De Galaxy Tab S4 heeft een gele balk, de Surface Pro 6 een groene kleur.

Kijken we naar de meetresultaten, dan blijkt het scherm van de iPad Pro duidelijk het helderst. Ten opzichte van de goedkopere 'normale' iPad biedt de Pro-versie nog 100 nits extra en daarmee is het scherm ook buiten nog goed afleesbaar. De Surface Pro 6 scoort een evengoed keurige 424 cd/m2. Het resultaat van de Galaxy Tab S4 valt tegen. Hoewel het scherm ook een oneindig hoog contrast biedt, is er voor een echt goede hdr-weergave een hogere piekhelderheid nodig. De panelen van de iPad Pro en Surface Pro 6 hebben een voor lcd prima contrastwaarde. Qua gammaverloop blijkt de iPad het nauwkeurigst.

Testresultaten beeldscherm: Kleurbereik en kalibratie

We hebben de kleurweergave van de drie schermen zoals gebruikelijk eerst gemeten op de standaardinstellingen. Hoewel twee van de drie schermen een duidelijk breder kleurbereik kunnen tonen, zijn de drie schermen standaard gekalibreerd voor sRGB-weergave. Dat is maar goed ook, want de meeste content is daarop gericht.

Zoals blijkt uit de grafieken bieden de iPad Pro en de Galaxy Tab S4 met afstand de nauwkeurigste kleurweergave: de gemiddelde kleurafwijking bedraagt slechts 1,4 om 1,5 dE, ruim onder de grens van 3 die we als zichtbaar aanhouden. De gemiddelde grijsafwijking komt daar nipt boven op 3,1 om 3,2, maar dat verschil mag geen naam hebben. Het resultaat is goed genoeg voor taken als fotobewerking. De Surface Pro 6 is als eerste Surface-tablet uitgerust met een speciale sRGB-modus. Daar hadden we toch meer van verwacht. De gemiddelde kleur- en grijsafwijkingen van respectievelijk 3,0 en 4,3 dE zijn niet echt slecht, maar duidelijk minder goed dan bij de concurrentie. Deel van de verklaring is de beperkte kleurdekking, die in deze stand uitkomt op 90 procent van sRGB.

De iPad Pro en de Samsung Galaxy Tab S4 tonen wel (bijna) 100 procent van sRGB en zijn bovendien ook geschikt voor een veel breder kleurbereik. De manier waarop dat kan worden gebruikt verschilt. Bij de tablet van Samsung stel je in het instellingenmenu een andere kleurmodus in, waarna alle content met het brede kleurbereik van het scherm wordt getoond, ook als die daar eigenlijk helemaal niet geschikt voor is. Bij de iPad Pro is dat slimmer geregeld: bij het openen van een afbeelding of videobestand met ingebed kleurprofiel als DCI-P3 of AdobeRGB worden de schermkleuren automatisch goed afgestemd.

Kleurbereik (modus breed kleurbereik)	Apple iPad Pro 12,9 (2018)	Microsoft Surface Pro 6	Samsung Galaxy Tab S4
Kleurbereik t.o.v. sRGB	98 %	93 %	100 %
Kleurbereik t.o.v. DCI-P3	98 %	68 %	88 %
Kleurbereik t.o.v. AdobeRGB	87 %	N.B.	86 %

Hoewel de Surface Pro 6 over een tweede kleurmodus beschikt genaamd 'Versterkt', wordt het kleurbereik daarvan niet echt groter, zoals blijkt uit bovenstaande tabel. De Galaxy Tab S4 kan het P3-gamut niet volledig afdekken, maar de kleurafwijkingen in die modus vallen niettemin best mee. We meten een gemiddelde deltaE van 3,92 voor kleur en 3,1 voor grijswaarden, met een nipt te warme kleurtemperatuur van 6376 K. In combinatie met HDR-beeld levert dat een prima filmweergave op.

Of we nu kijken naar de weergave van sRGB, P3 of AdobeRGB-content, de iPad Pro vertoont ook in andere kleurruimtes een nauwkeurig plaatje. Binnen de technische beperkingen van het scherm, dat wel, want gericht op het P3-gamut komt het een stukje tekort om de AdobeRGB-kleurruimte volledig te kunnen afdekken, wat leidt tot een zichtbare afwijking in groen- en cyaantinten. Bij P3-materiaal vallen de basiskleuren precies op hun plek met een gemiddelde deltaE-waarde van slechts 1,1. Ook de grijswaardenafwijking is met 1,4 echt miniem, waarbij de kleurtemperatuur uitkomt op 6666 K. Zelfs professionele grafische monitoren vertonen soms een nog grotere afwijking.

Hardware: specificaties en uitvoeringen

Voor wat betreft de interne specificaties is er één tablet die duidelijk achterloopt op de andere twee: de Galaxy Tab S4 maakt nog steeds gebruik van een twee jaar oude SoC, waar Microsoft en Apple voor een recentere chip hebben gekozen. Ook qua werk- en opslaggeheugen zijn de modellen van die fabrikanten flink uitgebreider uit te rusten. Hieronder zie je de specificaties van alle mogelijke varianten per model:

Specificaties	Apple iPad Pro 12,9 (2018)	Microsoft Surface Pro 6	Samsung Galaxy Tab S4
SoC/CPU	Apple A12X Bionic	Intel Core i5-8250U Intel Core i5-8350U Intel Core i7-8550U Intel Core i7-8650U	Qualcomm Snapdragon 835
Aantal cores	8	4	4
GPU	Apple-eigen (geïntegreerd)	Intel UHD Graphics 620 (geïntegreerd)	Qualcomm Adreno 540 (geïntegreerd)
Werkgeheugen	4 GB 6 GB	8 GB 16 GB	4 GB
Opslag	64 GB 256 GB 512 GB 1 TB	128 GB 256 GB 512 GB 1 TB	64 GB

Hart van de iPad Pro is in alle gevallen Apple's A12X Bionic-soc. Apple windt er geen doekjes om: zijn nieuwste en krachtigste SoC zou de iPad Pro sneller maken dan 'de meeste pc-laptops'. Gezien laptops over het algemeen beschikken over een veel dikkere behuizing met forsere, actieve koeling voor hardware die veel meer stroom kan verbruiken, is dat geen kleine belofte. De octacore A12X, als een van de eerste SoC's gebakken op 7 nm, beschikt over twee clusters van vier cores: vier snelle 'Vortex'-cores op maximaal 2,5 GHz en vier efficiënte 'Tempest'-exemplaren. Alle cores kunnen bovendien ook tegelijk aan één taak werken. Ten opzichte van de A10X-SoC in de eerdere iPad Pro, heeft de nieuwere chip van iedere soort kern er ééntje meer, terwijl de prestaties per kern volgens Apple met 35 procent zijn gestegen. Onderdeel van de chip is verder een nieuwe gpu, ontworpen door Apple, die dubbel zoveel rekenkracht zou bieden. Ook aanwezig zijn een aparte coprocessor voor het afhandelen van bewegingen en een coprocessor voor AI-berekeningen. In de meeste gevallen wordt de A12X bijgestaan door 4 GB lpddr4x-werkgeheugen, behalve in 'onze' 1TB-variant, waarbij 6 GB ram beschikbaar is. Versies met meer geheugen zijn, zoals we van Apple kennen, wel zeer aan de prijs. Een 512 GB-model kost 220 euro meer dan de 256 GB-variant, voor het 1 TB-model ben je zelfs 660 euro extra kwijt.

Microsoft kiest bij de Surface Pro 6 voor een Intel-cpu uit de Kaby Lake-R-generatie, waar Whiskey Lake inmiddels beschikbaar is. De prestaties van die chips schelen elkaar niet zoveel, maar toch is opvallend dat Microsoft nog de iets oudere cpu heeft gekozen. Ten opzichte van de Kaby Lake-U-cpu's in de voorganger is het verschil wel aanzienlijk. Sinds Kaby Lake-R biedt Intel in dit segment cpu's met vier cores in plaats van twee. Zakelijke varianten van de Surface Pro 6 zijn uitgerust met een i5-8350U of i7-8650U met Intel vPro, terwijl de consumentenversies een i5-8250U of i7-8550U zonder hardwarevirtualisatie aan boord hebben. Het verschil tussen de i5- en i7-processor zit 'm in een wat hogere kloksnelheid en wat extra cache. Beide hebben 4 cores en hyperthreading, waarbij ook de overjarige UHD Graphics 620-igpu hetzelfde is. Bij de Surface Pro 6 is er een ander onderscheid dat het prestatieverschil groter kan maken: Microsoft heeft alleen de i7-varianten voorzien van een actieve ventilator, terwijl de i5-modellen geheel passief worden gekoeld. Qua werkgeheugen en opslag zijn er verschillende opties beschikbaar tot 1 TB opslag en 16 GB werkgeheugen, hoewel niet alle varianten met elkaar samengaan. Ook de kleur van het apparaat is nog van invloed op welke keuzes je kunt maken. Ons testmodel heeft een i5-8250U-processor, 8 GB werkgeheugen en 256 GB opslag.

De Samsung Galaxy Tab S4 is qua interne specificaties, we zeiden het al, niet meer helemaal bij de tijd. Dat is overigens niet ongebruikelijk onder high-end tablets die Android draaien. Ook de vorige Tab S3 was uitgerust met een wat oudere high-end SoC. Bij de Tab S4 gaat het om de Qualcomm Snapdragon 835, die bijvoorbeeld was terug te vinden in toestellen als de Amerikaanse Galaxy S8, OnePlus 5 en Nokia 8. De op 10 nm gebakken Snapdragon 835 bevat acht semi-custom Kryo-rekenkernen, verdeeld over twee clusters. Het high-performance cluster voor intensief rekenwerk heeft vier kernen op maximaal 2,45 GHz, het andere kwartet gericht op minder veeleisende taken heeft een maximale kloksnelheid van 1,9 GHz. De cpu-cores gaan vergezeld van de Adreno 540 gpu. Op gebied van werk- en opslaggeheugen zien we een relatief magere configuratie van 4 GB werkgeheugen en 64 GB opslag. De 4 GB ram is evenveel als bij de Galaxy Tab S3, maar high-end Android-smartphones worden tegenwoordig al uitgerust met 6, 8 of zelfs 12 GB ram. Het opslaggeheugen van 64 GB is ten opzichte van de Tab S3 verdubbeld, maar evengoed minder dan bij andere high-end tablets. Er is ook geen variant met meer opslag verkrijgbaar.

Qua connectiviteit zien we bij alle tablets ondersteuning voor 802.11ac, terwijl het drietal ook via Bluetooth versie 4.2 (Surface Pro 6) of 5.0 (iPad Pro, Galaxy Tab S4) draadloos verbinding kan maken. De Galaxy Tab S4 en iPad Pro zijn beschikbaar in een variant met 4G-modem. Bij de iPad Pro kost dat 170 euro extra. In tegenstelling tot bij de Galaxy Tab S4 kan de 4G-versie van de iPad Pro niet bellen, alleen gebruikmaken van mobiele data.

Systeemprestaties

Bij het testen van de systeemprestaties moeten we allereerst opmerken dat het lastiger is om een benchmark te vinden die op zowel Android als iOS en Windows kan werken. De meeste benchmarks die we standaard draaien, werken slechts op één of twee van die platformen, waarmee ze ongeschikt zijn voor een vergelijking. Toch zijn er wel een aantal vergelijkende tests die zich op alle drie de besproken tablets laten uitvoeren. Daarover lees je op deze pagina; uitgebreidere testresultaten, met benchmarks die niet op alle drie de apparaten zijn gedraaid, vind je verderop op de drie afzonderlijke pagina's. Daar vergelijken we de drie ook met andere tablets die geen onderdeel zijn van deze bespreking.

CPU-prestaties: Geekbench 4.1, WebXPRT 3

We beginnen met Geekbench 4.1, een synthetische benchmark waarmee we de snelheid van het cpu-gedeelte van de soc testen. In de Single-benchmark zien we dat Apple's chipontwerpers puik werk hebben afgeleverd. Per rekenkern is de A12X zelfs sneller dan de Intel Core i5-8250U in de Surface Pro 6, waar Arm-processors, voorzien van een architectuur gericht op energiezuinigheid, exemplaren van Intel voor krachtiger taken lang niet konden bijbenen.

In de Multi-benchmark, waarin alle rekenkernen aan het werk worden gezet, zien we nogmaals dat de A12X-SoC wonderbaarlijk goede prestaties levert, waarbij de totaalscore liefst 35 procent hoger uitvalt dan die van de Surface Pro 6. Toegegeven: ons testexemplaar van de tablet van Microsoft is niet het meest krachtige model, waarbij de passieve koeling de prestaties behoorlijk afremt. Ook forsere laptops met Intel Kaby Lake-R chips en actieve koeling komen in onze vaste benchmarkreeks echter niet 35 procent hoger uit dan de Surface Pro 6 - en bovendien, ook de A12X wordt passief gekoeld. Intel kan zijn borst wel natmaken: de geruchten dat Apple ook zijn Macbooks zou willen uitrusten met zelfontwikkelde SoC's, klinken niet eens zo gek meer.

WebXPRT 3 geeft ons een goede indruk van de praktijkprestaties die de hardware levert. Omdat de benchmark geheel in de browser wordt uitgevoerd, is hij bovendien te draaien op alle drie de apparaten. Bij de iPad Pro gebruiken we daarvoor Safari, bij de Surface Pro 6 hebben we de benchmark in Edge gedraaid, terwijl we op de Galaxy Tab S4 Chrome hebben gebruikt.

In een meer realistisch praktijkscenario blijkt de voorsprong van de iPad Pro op de Surface Pro 6 stukken kleiner, mogelijk vanwege betere koeling van de processor van het Surface-systeem, waartoe de grotere behuizing gelegenheid biedt. De Galaxy Tab S4 komt in het verhaal eigenlijk niet voor en behaalt een score op minder dan de helft van de andere twee tablets. Het is best wel jammer dat Samsung zijn tablet - op andere vlakken als het scherm wel concurrerend - heeft voorzien van zo'n oude processor. Aan de andere kant merk je het verschil met een snellere chip juist bij deze tablet misschien ook minder snel op, door het ontbreken van applicaties die iets met de extra kracht kunnen doen.

GPU-prestaties: Geekbench 4 Compute, 3DMark Ice Storm Unlimited

De Compute-benchmark die ook in Geekbench 4 zit, geeft een indruk van de prestaties van het gpu-gedeelte van de tablets. Ook hierbij blijkt de A12X weer sterk. Het is nog niet zo lang geleden dat Apple is begonnen met de ontwikkeling van zijn eigen gpu's. Toch kan het zeven rekeneenheden tellende exemplaar in de A12X de Intel UHD Graphics 620 blijkens deze resultaten al bijbenen. Nu moet gezegd dat Intel niet bepaald vooruitloopt in het ontwerpen van gpu's - de UHD Graphics 620 gaat bovendien alweer een paar processorgeneraties haast ongewijzigd mee. Zoals we zien in vergelijkingen tussen iPhones en smartphones met een Qualcomm Snapdragon-SoC, loopt het gpu-gedeelte van de laatste ver achter. De Galaxy Tab S4, ook nog eens uitgerust met een verouderd exemplaar, komt er zodoende niet meer aan te pas. De iPad Pro scoort liefst vijfmaal zo hoog.

In 3DMark Ice Storm Unlimited zien we weer dat het gpu-gedeelte van de A12X sterk vooroploopt op de concurrenten, al bereikt de Surface Pro 6 hier wel een hogere 'Physics'-deelscore. Daarvoor is vooral een krachtige cpu nodig.

Accuduur

Net als bij de benchmarks die we voor de systeemprestaties standaard uitvoeren, verschilt ons testprotocol voor wat betreft de accutests tussen apparaten met iOS, Android en Windows. Zodoende hebben we geen helemaal vergelijkbare resultaten voor alle drie de tablets beschikbaar, al geeft deze reeks grafieken van onze browsetests wel een goede aanwijzing voor de accuprestaties van het drietal.

Zelfs op een dertig procent lagere schermhelderheid behaalt de Surface Pro 6 nog een minder lange looptijd dan de Apple iPad Pro, die het pas na bijna tien uur opgeeft (precies zoals Apple overigens belooft). De Galaxy Tab S4 gaat met een schermhelderheid van 250 cd/m² maar nipt korter mee dan de Surface Pro 6 met een lagere helderheid. De hogere helderheid vormt voor de Tab S4 in deze test bovendien een extra grote handicap: het amoled-scherm verbruikt bij browse-taken relatief meer stroom dan de lcd in de Surface Pro 6. Hoewel de accuprestaties van de Surface Pro 6 al met al niet slecht zijn, kunnen we daarmee beredeneren dat hij bij kort gebruik toch net wat korter zal meegaan, dan de twee andere modellen in deze bespreking.

Verderop zullen we het drietal uit dit artikel vergelijken met andere tablets (of convertibles) die we recent hebben getest.

Surface Pro 6: Waarom een andere helderheid?

Onze benchmarks voor wat betreft de accu bestaan uit zowel tests uit met een intensieve workload, die zoals gezegd voor Android, iOS en Windows-devices verschilt, als een lichtere browse-test. Die is in principe hetzelfde voor alle apparaten - behalve dan, dat we de schermhelderheid van Android en iOS-devices standaard op 250 cd/m² vastzetten, terwijl de test op de Surface Pro 6 is uitgevoerd op 180 cd/m². Een helderheid van 250 cd/m² vormt voor een tablet die je weleens buiten zult gebruiken een realistisch scenario. Je zult je misschien dus afvragen, waarom we de Surface Pro 6 niet ook op 250 cd/m² hebben getest.

De reden voor de andere afstelling is dat, we zeiden het eerder al, de Surface Pro 6 in feite een pc in tabletvermomming is. Behalve de formfactor is het apparaat eigenlijk meer vergelijkbaar met een Windows-laptop, dan met een Android of iOS-tablet. Dit systeem is daarom getest volgens hetzelfde protocol dat we standaard ook voor pc-laptops en convertibles gebruiken. We zouden die natuurlijk ook standaard op een schermhelderheid van 250 cd/m² kunnen testen - ware het niet, dat veel laptops die helderheid helemaal niet halen. Daarbij gaat het niet eens om goedkopere apparaten. Ook systemen van meer dan 1000 euro hebben er soms al moeite mee. Om de vergelijkbaarheid tussen laptops, convertibles, detachables en tablets met Windows te bewaren, testen we die dus alle op een lagere helderheid van 180 cd/m².

Galaxy Tab S4, iPad Pro

De accuwerktijd van Android en iOS-apparaten brengen we met drie benchmarks in kaart, waarbij we de schermhelderheid vastzetten op 250 cd/m². Allereerst draaien we de accutest uit de PCMark 2.0 benchmark, die je kan beschouwen als een simulatie van 'normaal' gebruik. Deze test bestaat uit scrollen door webpagina's, het bekijken van foto's en filmpjes en andere gangbare zaken. Helaas bestaat er nog geen versie voor iOS, reden dat we in deze grafiek geen resultaten hebben voor de iPad. Als tweede laten we in een eindeloze loop een H.264 hd-videobestand afspelen. In deze videotest kunnen we wel alle apparaten opnemen. Ten slotte voeren we ook nog een test uit waarbij we de smartphone in kwestie door websites laten scrollen tot de accu het opgeeft.

Je herkent de iPad Pro in onderstaande grafieken aan een rode balk, terwijl de 'normale' iPad 2018 geel is gekleurd. De Galaxy Tab S4 is te herkennen aan een groene balk, de Tab S3 is als directe voorganger donkergrijs. Lichtgrijs zijn de twee goedkopere Samsung-tablets die we recent hebben getest. De rest van de grafiek bestaat uit andere (Android-)tablets die we recent hebben getest.

In de PCMark-benchmark zien we allereerst dat de Galaxy Tab S4 het een stuk beter doet dan zijn voorganger, al blijft een echte topscore uit het zicht. Die is opvallend genoeg gereserveerd voor Samsung's goedkopere tablets, die echter ook wel wat dikker en zwaarder uitvallen dan het topmodel van de fabrikant. De Tab S4 doet het wel enorm goed in de videotest, waarschijnlijk met dank aan het amoled-scherm, dat bij dit soort content flink zuiniger kan zijn dan een lcd. Ga je naar fel hdr-materiaal kijken, dan is de score dus ongetwijfeld wat minder goed, maar met een looptijd van meer dan 17 uur bij 'standaard' videocontent zit je met dit apparaat ook op bijvoorbeeld een lange vlucht gebakken.

De iPad Pro doet het in de videotest stukken minder goed, al komt de looptijd met 597 minuten nagenoeg precies overeen met de door Apple beloofde tien uur aan accuduur. In de browsetest is het resultaat bovendien nagenoeg precies hetzelfde, waar een aantal andere tablets onder die omstandigheden fors minder lang meegaan. Uitgerekend de Tab S4 vormt daarvan het beste voorbeeld: die is bij webbrowsen al na minder dan achtenhalf uur klaar, minder dan de helft van de looptijd die het apparaat bij het kijken van videomateriaal behaalt. Zoals gezegd: het amoled-scherm is bij die taak flink in het nadeel.

Surface Pro 6

Voor Windows laptops, tablets en convertibles voeren we standaard ook een browsetest uit, al houden we de schermhelderheid hierbij op een vaste 180 cd/m². Om zwaarder gebruik na te bootsen draaien we weer een PCMark-test - in dit geval de PCMark Creative-benchmark.

Je herkent de Surface Pro 6 met quadcore Kaby Lake R-processor uit dit artikel aan een rode balk. Het goedkopere zustermodel met ultrazuinige Core M-processor heeft een paarse kleur. De directe voorganger, de Surface Pro 5 met dualcore Kaby Lake-U chip, heeft een donkergrijze kleur. Tot slot hebben we de Surface Go, Microsoft's goedkoopste en kleinste model in de Surface-lijn, uitgelicht in geel. De rest van de modellen in de grafiek zijn recent geteste Windows-tablets met een relatief krachtige processor en een gewicht van minder dan 1 kg. De meeste convertibles vallen daarmee af.

In de browsetest doet de Surface Pro 6 het net wat minder goed dan zijn directe voorganger, die echter ook slechts een dualcore-chip en daarmee stukken minder rekenkracht aan boord had. Als je dat bedenkt, is de score van de Surface Pro 6 eigenlijk nog behoorlijk goed. Heb je behoefte aan een langere werktijd, dan zou je ook het goedkopere model met Core M-processor kunnen overwegen. Die gaat zeker in PCMark Creative veel langer mee, maar kijken we naar de resulterende score, dan blijkt ook waarom: die variant scoort maar nauwelijks beter dan de goedkope Surface Go. Ons testmodel met Core i5 doet het stukken beter. Op de accu valt de score zo'n 20 procent lager uit dan aan de adapter, maar een dergelijke teruggang zien we wel vaker.

Laadtest

De Surface Pro 6 wordt geleverd met een krachtige 44 W-oplader, waar de Galaxy Tab S4 en de iPad Pro het met een kleiner 18 W-ladertje moeten doen. Het resultaat in onze laadtest is daarmee voorspelbaar, waarbij de Tab S4 de iPad Pro nipt weet te verslaan vanwege zijn kleinere accu.

Uitgebreide testresultaten: Apple iPad Pro

Hieronder vind je alle uitgebreide testresultaten van de Apple iPad Pro, inclusief vergelijkingen met andere Android en iOS-tablets. 3DMark en GFXBench zijn een synthetische benchmarks die een indruk geven van de relatieve prestaties van de videochip. Geekbench laat de prestaties van de processor zien, zowel in singlethreaded (één core) als multithreaded (meerdere cores) versies.

Van deze benchmarks laten we de resultaten zien die wij het belangrijkste vinden, de rest vind je op het tabblad met testresultaten op de productpagina. In onderstaande grafieken heeft de Apple iPad Pro weer een gele kleur, terwijl de directe voorganger een donkergrijze balk heeft. De 'normale' iPad van het recentste modeljaar wordt lichtgrijs weergegeven.

We zeiden het al eerder: in vergelijking met de concurrenten lopen de iPad's op grote afstand vooruit als het aankomt op de videochip. Zelfs de goedkopere iPad behaalt een hogere score dan de dubbel zo dure Galaxy Tab S4. Ook op het vlak van de prestaties van het cpu-gedeelte is het onderscheid enorm: de iPad Pro behaalt een driedubbel zo hoge score als het eerstvolgende model, opnieuw de Galaxy Tab S4.

Uitgebreide testresultaten: Samsung Galaxy Tab S4

Hieronder vind je alle uitgebreide testresultaten van de Samsung Galaxy Tab S4, inclusief vergelijkingen met andere Android en iOS-tablets. Met Androbench wordt de snelheid van het ingebouwde opslaggeheugen gemeten. GFXBench is een synthetische benchmark die een indruk geeft van de relatieve prestaties van de videochip. Geekbench laat de prestaties van de processor zien, zowel in singlethreaded (één core) als multithreaded (meerdere cores) versies.

Van deze benchmarks laten we de resultaten zien die wij het belangrijkste vinden, de rest vind je op het tabblad met testresultaten op de productpagina. In onderstaande grafieken heeft de Galaxy Tab S4 weer een gele kleur, terwijl de directe voorganger een donkergrijze balk heeft. Twee andere Samsung-tablets uit het goedkopere segment worden lichtgrijs weergegeven.

In vergelijking met de concurrenten met Windows en iOS mag de Galaxy Tab S4 niet erg hoog scoren voor wat betreft de systeemprestaties, maar in verhouding met de Android-concurrentie is het op alle vlakken juist een van de snelste tablets. De relatief rappe Huawei Mediapad M5 wordt zonder veel moeite verslagen. Ook op de snelheid van het geheugen is door Samsung niet bespaard.

Uitgebreide testresultaten: Microsoft Surface Pro 6

Hieronder vind je alle uitgebreide testresultaten van de Microsoft Surface Pro 6, inclusief vergelijkingen met andere Windows laptops en convertibles. Met PCMark 8 en 7 wordt een groot aantal realistische workloads gedraaid, gebaseerd op echte applicaties. Hiermee krijg je dus een realistische indruk van de relatieve prestaties in vergelijking tot de andere modellen in de grafieken. 3DMark is een synthetische benchmark die een indruk geeft van de relatieve prestaties van de videokaart. Cinebench laat de prestaties van de processor zien, zowel in singlethreaded (één core) als multithreaded (meerdere cores en met HyperThreading) versies.

Van de PCMark en 3DMark benchmarks laten we de resultaten zien die wij het belangrijkste vinden, de rest vind je op het tabblad met testresultaten op de productpagina. In onderstaande grafieken heeft de Surface Pro 6 weer een groene kleur, terwijl de directe voorganger een donkergrijze balk heeft.

Ondanks de geheel passieve koeling weet Microsoft een niet onaardig prestatieniveau te realiseren in vergelijking met andere machines met een Kaby Lake-R quadcore. De snelste is het geenszins, maar veel andere apparaten hebben dan ook een actieve fan en een veel forsere behuizing. In verhouding tot de voorgaande Surface Pro is de vooruitgang in processorprestaties aanzienlijk. Datzelfde kan helaas niet gezegd worden van de videochip.

Conclusie

De drie tablets die in dit artikel aan bod zijn gekomen hebben genoeg gelijkenissen. Alle drie de tablets bieden mogelijkheden tot peninvoer, het verbinden met randapparatuur en een groter beeldscherm, en een toetsenbordhoes waarmee je de tablet kunt ombouwen tot een complete laptopvervanger. Zoals de testresultaten uitwijzen, behoren de drie tablets ook tot de beste die er voor elk afzonderlijk platform beschikbaar zijn - reden dat we ze alledrie belonen met een Ultimate Award. Dat wil niet zeggen dat de keuze eigenlijk niet uitmaakt. Integendeel: ondanks de overeenkomsten in vorm heeft iedere fabrikant voor een heel andere uitwerking gekozen, die bepaalt welk product het meest geschikt voor je is.

Apple heeft zonder twijfel de meest indrukwekkende tablet geproduceerd. Dan doelen we niet eens op de vormgeving als een flinterdun - misschien wel iets té dun - designicoon. Het beeldscherm is uitmuntend gekalibreerd, de tekenervaring is dankzij de hoge refreshrate en prettige pen het meest natuurlijk, en Apple's chipontwerpers maken met de A12X een statement van formaat: een zuinige passief gekoelde SoC die qua performance zonder problemen meekomt met een rappe laptop. Helaas vormt Apple's gesloten software op dit moment een rem op alle mogelijkheden die daarmee in het verschiet liggen. Misschien verandert dat nog in de toekomst; voor nu is de iPad Pro nog geen universele laptopvervanger, maar een apparaat dat voor bepaalde taken een zeer goede keus kan zijn, maar in andere gevallen duidelijk tekortschiet.

De iPad Pro mag nog niet helemaal uit de verf komen als laptopvervanger, datzelfde zou je vice versa over de Surface Pro 6 puur als tablet kunnen zeggen. Essentieel voor zo'n product zijn een goede touch-ervaring met als integraal onderdeel een rijk ecosysteem met touch-geoptimaliseerde apps. Windows 10 blijft zich op dat vlak nog steeds verbeteren, maar de ervaring haalt het niet bij die van de Tab S4 en zeker niet die van de iPad Pro. Evengoed is de Surface Pro 6 wel het meest veelzijdige apparaat van de drie, als het aankomt op de mogelijkheden om hem te verbinden met allerhande randapparatuur en gebruik te maken van krachtige (zakelijke) applicaties. Met de nieuwe quadcore-cpu nemen de prestaties behoorlijk toe. Eigenlijk is het voornaamste verbeterpunt nog het scherm, dat in vergelijking met de concurrentie achterblijft op de vlakken van kalibratie en kleurbereik. Ook een usb-c aansluiting zouden we graag op een volgende versie terugzien.

Met zijn kleinere formaat en langwerpigere scherm is de Tab S4 een buitenbeentje in de test. De Android-tablet oogt wat meer 'consumentenachtig' dan de erg zakelijk vormgegeven Surface Pro 6. Met zijn kleinere formaat en afgeronde hoeken ligt hij lekker in de hand. Je kunt beter voor een Windows of iOS-tablet gaan als je op zoek bent naar de beste apps voor professionele toepassingen of de hoogste prestaties. Ook is Samsung wat betreft werk- en opslaggeheugen redelijk zuinig geweest. Evengoed is de Galaxy Tab S4 wel een van de beste Android-tablets op de markt, waarbij het fraaie amoled-scherm met hdr-ondersteuning en de zeer lange accuduur bij video kijken het een prima keus maken voor contentconsumptie.